Overblog
Edit post Segui questo blog Administration + Create my blog

s'amigu de totu sos sardos chi cheren mezorare sa limba, iscriende su chi capitada e dende cunsizos bonos

S'iscobelta de s'america in sardu [traduida dae Antoni Altana] 2° parte

2° parte

 

                                                                                                       XXXVI

Eh…, su biancu, cue ogad lugore!

E cree: cando una nd’incorazat,

bisonzat bider comente s’intiazat

cando bi podet fagher a s’amore.

 

Ite naras?... Su fatu ‘e su colore?...

Si su biancu chin una s’impazat;

cumprendes si, Deus nd’aldet chi l’assazat,

ti lassat solu in s’ultimu bujore.

 

E a pischi diat esser tantu male;

ma dificultade  est su difetu

de nascher chin su brutu naturale

 

chi coment’idet elva si b’intuvat

e cando in note intrat a su letu,

at un’arrastu ‘e aca chi si truvat.

 

XXXVII

Però cumprendes, bufala o achina,

in cussos logos, cue si as famiglia

e benit s'ora, a fiza dare briglia,

acatan sempre chie bi la cumbina’.

 

Innoghe podes aer una reina;

a voglia fagher sos ojos de triglia;

prima de narrer – ite meraviglia-

nde proas assumancu una vintina.

 

Cue son aparauladas,  miroreddas;

A pischi che in custa epoca noa

ch’ides isprecos mannos de piseddas.

 

Prite s’omine areste bellu o feu,

apenas chi s’edade lis dat proa,

si cojuan totucantos chen’anneu.

 

 

XXXVIII

                   Naras proite?... Ca mancat s’impostura!

Si su silvaju s’est innamoradu

e detzidit cambiare de istadu,

lu cambiat cun sas legges de natura.

 

Invece innoghe, cartas, iscritura,

comune, podestà, preideradu;

su cojuiu l’ana inzeniadu,

chi solu a l’acontzare enit paura.

 

Chena leare ateros pasticios

de notaju, de doda o patrimoniu.

Si invece no bi fin tales impiccios,

 

ite ti crees... si b’aiat pensadu?

S’in mundu no bi fit su matrimoniu,

ma l’ischis cantos aian cojuadu?

           

XXXIX

                     Duncas ti bastet, fit finende male;

custos arrodiain pro jeunzos

e nde sighiat briga, es naturale

chi bi oleit puru cosa ‘e punzos.

 

Poi enzein a unu puntu tale,

chi lestru e prestu chilcan sos abbunzos:

ma prima chi b’iscopiet temporale,

nein – es menzus regoglire runzos. –

 

Devatis, chena tantos cumplimentos,

ammuntonan pius robba chi podian;

la garrighein in sos bastimentos;

 

isperriein vela a sulos d’entu;

oramai su caminu gia l’ischian,

e requein in unu momentu.

 

 

XL

Su chi lis sutzedeit in su torrare,

pro cantu s’apan immaginatziones;

cando b’arrivin mai chin sas rejones,

ischire it’isteit cuss’isbarcare?

 

Figuradebos su meravizare

de totu cuddas mizas de pessones,

cando an bidu tales poltisciones

de cantu e cale an chelfidu istivare!

 

Selvaggios in cadena, papagallos,

monincas africanas, elefantes,

oro a istagnales e imballos,

 

tantu chi bi chelfein sos carradores;

sas prellas,sos rubinos, sos brillantes

los ana postos in sos mucadores.

 

XLI

Retzidu l’ana, mancu a soberanu.

Sos rees, imperadores, sas reinas,

ti naro, l’asaian puru sa manu,

e chena fine, festas e istrinas.

 

E totugantu mundu intreu e sanu,

dae lontanas lacanas, dozinas

de onore li dein. Poi, pianu,

tribulos comintzein e ispinas.

 

Ca b’est sa die chi s’imbidia achivit

totu sa lua pro su ch'arriviat

e luat cussu ch’issa no arrivit.

 

Asie li comintzan che coloras,

chi cando ancora no lu cumprendiat,

istrintu fit da ispiras traitoras.

 

XLII

E isse; cudde chi at superadu

cun giogu, sos pius malos traighimentos

de terras, de sos mares, de sos bentos;

como, omine vile umiliadu.

 

E sempre cudde chi lis at carradu

sacos pienos d’oro a bastimentos;

riduein a girare in sos cumbentos,

chin fizu a coddu che disisperadu.

 

E su re, ancu potan torra ochire

inue s’acatat, ca cun tantos benes

chi at retzidu, pro mi ch’isfrizire

 

cun bojas noos, che pro marrania;

e poi incadenadu a trazu ‘e renes,

de finire in prejone s’agonia.

           

XLIII

Ma coment’est? Richesas anzenas

dadas, chi fit d’asaremi caminu;

e invetze mi pones in cadenas

e mi tratas osie che assassinu?

 

E ite ses?... su peus maleitu?

Ite sambene b’as intro sas venas?

Samben de trighe o samben de ienas?

E ite b’as in coro ? Su granitu?

 

Ma coment’est? D’arriscos istracu,

t’iscobelzei su mundu e ti lu dei,

e passare mi faghes puru ‘e macu?

 

Ma macu bi ses tue vigliac moro!

Vassallu, porcu, e peus chi  t’imbichei;

benind'a fora, chi t’istratzo coro.

 

XLIV

Asie, a cuss’ingratu l’aia nadu.

Ma isse, supoltende, mancu santu,

resteit frimmu cue a coro isfrantu,

chena une chi l’aret cossoladu.

 

Invece, cuddos chi che l’an furadu

s’iscobelta, s’onore e totucantu,

no li lassein paghe fenta a cantu,

l’an bidu pistu e istratzuladu.

 

E s’omine tra francas de destinu.

tale e cale, unu jogulu diventat

dadu in manos a sinnu piseddinu.

 

Ca podet esser si chi lu consolat,

ma si b’est un’iscuta chi s’apentat,

ite faghet? Lu segat e l’imbolat.

 

XLV

Asi semus in solitu argumentu;

s’omine sempre restat omineddu

e li mudat su tempus ma chelveddu

ca ominatzu inchet sentimentu.

 

Mira tue un’omine ‘e talentu!

cand’est biu, invece de s’aneddu,

                     in s’altare li faghen su magheddu

e poi moltu, unu monumentu.

 

Non lu fatas tunciare cando es biu,

e no li fatas ìschidu su coro;

lassa granitu chi apat afiu.

 

Tantu sa cosa es ciara e manifesta.

Cun monumentos, sos mortos onoro?

No! monumentos son pro chie resta'!

 

XLVI

Bastat, como bufamus unu ticu,

ca custu es chi nos torrat s’allegria.

®Mi, custu pro chi abbundas, gia es licu,

e no ti faghet mala fizilia!

 

De su restu, b’an fatu gia s’aficu,

s’in su mundu no as filosofia,

sa vida chi ti restat a isticu

ite diventat? Solu un’agonia!

 

®Chi mundu siat brutu es riconnotu.

Buf’intrea sa tatza. Beh… it’asa?

 De sa broca però non bufes totu!

 

®Ma piusaprestu de bier iscaradu;

nara, a  l’ischis  o  aspetas  crasa

                       a narrer: Colombo, ue fit  nadu?                                                  ® amigos de tzilleri.

             

XLVII

 " De ue fit? " Lu ides it’es mundu?

Cando fit biu e fit dilgrasciadu;

neune mai chi l’apat calculadu;

como si brigan pro li dar’arrundu.

 

Ti paret nudda? si b’andas a fundu,

ides chi Frantza b’aiat gia proadu;

e si no sutzedeit d’esser furadu

es chi no resessein, tundu tundu.

 

Pro custos fatos, cue s’est sempr’intesu,

e totu poi, proite? Pro sa boria

de poder narrer chi cuss’est frantzesu!

 

Ma s’istoria intrea de mundu sanu…

Ca s’istoria de mundu est sempre istoria:

Cristoforo Colombo est italianu.

 

XLVIII

Ca s’italianu est sempre a s’appellu,

e s’enit furisteri dae lontanu,

pro chi su mundu apat bidu sanu,

si nde devet bogare su capellu.

 

Asi Tassu, Metestasiu, Rafaellu,

funtana ‘e Trevi, Pinciu e Lateranu,

Rotunda, Santu Pedru, Vaticanu,

Michelanzelu, Dante e Macchiavellu…

 

Ma poi no selvit d’enner a detzider

de montavare totu: si nd’as gustos,

custa zente in su Pinciu podes bider.

 

E a pischi b’at de fagher sos misteros,

ca sussos bustos, prima d’esser bustos,

totugantos istein omines veros.

 

 

           

 

XLIX

Eh, ite omines fin! Es naturale

chi mundu nos l’imbidiat e ammirat.

S’italianu at cuddu sou usuale,

chi su talentu sou si lu rigirat.

 

Pro ipotis ; bidet chi unu tirat

una lampana subra; l’est signale,

e ti cumprendet chi sa terra girat.

Bi pessat torra e mi su cannojale!

 

E s’ateru ch’ideit a un’ancuju

sa rana morta; la punghet in petu,

e s’abbizat chi movet su enuju.

 

Ite faghet? Cungegnat mecanismu;

a medas no aiat fatu efetu;

ma s’italianu t’imbentat letricismu.

 

L

Asi Colombo. Isse cun ardore

ischeit dare a s’ignorantzia, ajuos.

Comente b’arriveit? Mente e suore!

Dealla coment’est. Son duos pro duos,

 

e semus sempre cue ; mi siat promore:

Prite l’iscobelzeit? Pro sanos fruos!

S’invece fit anzenu iscobridore,

it’iscoberit? Sos moltolzos suos!

 

Custe invece t’imbentat s’increibile :

e si l’eniat pius apoggiu internu ;

ma cusse aiat fatu s’impossibile.

 

Ite, s’aiat oldignos de marina

ch’esistin como in tempus modernu;

cusse nd’iscoberiat una vintina!

Torna alla home
Condividi post
Repost0
Per essere informato degli ultimi articoli, iscriviti:
Commenta il post